وَ قَضی رَبُّکَ اَلاتَعبُدوا اِلا ایّاهُ وَ بِالوالِدَینِ اِحسانا اِمّا یَبلُغَنَّ عِندَکَ الکِبَرَ
اَحَدُهُما اَو کِلاهُما فَلاتَقُل لَهُما اُفٍّ وَلاتَنهَرهُما وَ قُل لَهُما قَولا کَریما
واخفِض لَهُما جَناحَ الذُّلِّ منَ الرَّحمَة و . . .
و خدای تو حکم فرموده که جز او هیچکس را نپرستید و در حق پدر و مادر،
و خدای تو حکم فرموده که جز او هیچکس را نپرستید و در حق پدر و مادر،
نیکی کنید و چنانکه هر دو یا یکی از آنها پیر و سالخورده شوند و موجب
رنج و زحمت شما باشند مواظب باشید کلمه ای که رنجیده خاطر شوند مگویید و
کمترین آزار به آنها مرسانید و با ایشان به اِکرام و احترام، سخن گویید .
و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانی نزدشان بگستران و ...
(سوره مبارکه اسراء آیه 23و 24)
سالمندی بعنوان یکی از دوران زندگی بشر مرحله ای مهم و اثر گذار در زندگی
سالمندی بعنوان یکی از دوران زندگی بشر مرحله ای مهم و اثر گذار در زندگی
فردی ، خانوادگی و اجتماعی یک ملت می باشد و تبیین جایگاه سالمندان
یکی از مهمترین عوامل در برنامه ریزیهای کشوری می باشد که متاسفانه
مغفول مانده است . نوشتار پیش روی گامی در این خصوص است ؛
باشد تا نگاه ترحم آمیز به سالمندان به نگرش احترام آمیز تبدیل گردد .
با توجه به آیه مطلع این نوشتار مشخص می گردد از جمله فرمان های ساحت
با توجه به آیه مطلع این نوشتار مشخص می گردد از جمله فرمان های ساحت
پروردگار از نظر تشریع و رهبری بشر به انتظام زندگی و سعادت در دو جهان ،
امر به احسان و خوشرفتاری فرزندان نسبت به پدران و مادران است
چه بر حسب گفتار و رفتار و معاشرت و برآوردن حاجت و نیازهای آنان و پس
از ایمان به توحید و ارکان آن ، احسان به پدر و مادر از سایر وظایف دینی مقدم
یادآوری شده از نظر اینکه شالوده اجتماع و پایه ارتباط جامعه و پیوستگی آنان
بر آن استوار است و رابطه محبت و علاقه قلبی فرزند به پدر و مادر خود اساس
اجتماع و افراد اجتماع است و بحکم خرد و نیز به حکم اسلام واجب است که
فرزند در مقام اداء این چنین وظیفه ای کاملا برآید و هرگز رابطه محبت خود را
با دو اصل و ریشه خود قطع ننماید و از جمله محرمات و گناهان بزرگ
عقوق والدین است و چنانچه فرزندان رابطه حقیقی و محبت و علاقه قلبی
به پدران و مادران خود نداشته و بکار نبرند اساس زندگی اجتماع را متزلزل
نموده و چنانچه عمومیت بیابد رابطه اجتماع گسسته خواهد شد .
اما یبلغن عندک الکبر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما : چنانچه پدر و مادر دوره
پیری و فرسودگی نزد فرزند خود بوده ، باید فرزند زحمات و رنج آن دو را هنگام
کودکی به یاد آورده باحسن رفتار و گفتار زحمات آندو را تدارک کنند .
دوره پیری سختترین دوره زندگانی پدران و مادران است که احساس حاجت
می نمایند و انتظار دارند هنگام پیری حاجت و ضعف خود ، فرزندشان به برآوردن
نیازهای آندو قیام نماید . و آیه بیان آنست که فرزندان در همه دوره زندگی
پدر و مادر خود باید حقوق آندو را رعایت نموده و با آندو خوشرفتاری نمایند ،
بخصوص دوره پیری و ضعف ایشان و با نظر بزرگی و مهر به آندو بنگرند .
معلوم می‌شود مساله احسان به پدر و مادر بعد از مساله توحید خدا
معلوم می‌شود مساله احسان به پدر و مادر بعد از مساله توحید خدا
واجب ترین واجبات است همچنانکه مساله عقوق بعد از شرک ورزیدن
به خدا از بزرگترین گناهان کبیره است ، و به همین جهت این مساله را بعد از
مساله توحید و قبل از سایر احکام اسم برده و این نکته را نه تنها در این آیات
متذکر شده ، بلکه در موارد متعددی از کلام خود همین ترتیب را به کار بسته
است . در سوره انعام آیه 151 که شبیه به آیه مورد بحث است مشخص شده است
که رابطه عاطفی میان پدر و مادر از یک طرف و میان فرزندان از طرف دیگر از
بزرگترین روابط اجتماعی است که قوام و استواری جامعه انسانی بدانها است ،
و همین وسیله ایست طبیعی که زن و شوهر را به حال اجتماع
نگهداشته و نمی گذارد از هم جدا شوند .
از تعمق در آیه مذکور و آیات صدر و ذیل آن استفاده های زیر بدست می آید :
1- ریشه احسان به والدین اعتقادات پاک الهی می باشد
2- اهمیت و جایگاه بسیار والای احسان به والدین و تکریم ایشان در دوره سالمندی
3- والدین مظهر لطف الهی هستند
4- حمایت از والدین به خصوص در ایام پیری و ناتوانی ایشان
5- تواضع و خشوع در برابر والدین (بخصوص در زمان پیری)
6- طلب خیر و برکت برای والدین (بخصوص در زمان پیری)
7- اکرام و احترام سالمندان از صمیم قلب (بخصوص در زمان پیری)
8- اکرام والدین (سالمند) عمل صالح و کفاره گناهان و عنایت خدا بر فرزندان
دردین مبین اسلام سالمندان از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند و این موضوع در احادیث شریف بزرگان دین - بخصوص پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) - به روشنی قابل درک است به چند نمونه توجه کنیم:
از تعمق در آیه مذکور و آیات صدر و ذیل آن استفاده های زیر بدست می آید :
1- ریشه احسان به والدین اعتقادات پاک الهی می باشد
2- اهمیت و جایگاه بسیار والای احسان به والدین و تکریم ایشان در دوره سالمندی
3- والدین مظهر لطف الهی هستند
4- حمایت از والدین به خصوص در ایام پیری و ناتوانی ایشان
5- تواضع و خشوع در برابر والدین (بخصوص در زمان پیری)
6- طلب خیر و برکت برای والدین (بخصوص در زمان پیری)
7- اکرام و احترام سالمندان از صمیم قلب (بخصوص در زمان پیری)
8- اکرام والدین (سالمند) عمل صالح و کفاره گناهان و عنایت خدا بر فرزندان
دردین مبین اسلام سالمندان از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند و این موضوع در احادیث شریف بزرگان دین - بخصوص پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) - به روشنی قابل درک است به چند نمونه توجه کنیم:
1- پیامبر اکرم (ص) : پیران را بزرگ و محترم دارید زیرا احترام به آنها به منزله احترام به مقام الهی است .
2- امام سجاد (ع) در رابطه به حقوق سالمندان فرموده اند : ((از حقوق ایشان این است که آنان را به خاطر پیری محترم داری و به علت تقدم آنان در اسلام ، ایشان را بزرگ بشناسی ، به هنگام اختلاف در مقابل آنان قرار نگیری و در پیشاپیش آنان راه نروی ، به آنان نسبت نادانی ندهی و اگر مقام ترا نمی شناسند آن را تحمل کنی و به خاطر اسلام آنان را عزیز داری و ...))
3- پیامبر اکرم (ص) : پیران و بزرگان خود را مورد احترام قرار دهید و به کوچکتران خود رحمت و عنایت داشته باشید (عیون اخبارالرضا(ع) ص 163)
4- پیامبر اکرم (ص) : یک پیر در میال اصل و خانواده خود چون پیامبری در میان امت خویش است. (بحارالانوار ج 75)
5- پیامبر اکرم (ص): هر کسی سالمندان را احترام نکند از ما نیست.
6- پیامبر اکرم (ص): برکت در وجود سالمندان است.
7- پیامبر اکرم (ص): احترام و بزرگداشت سالمند مومن ، تعظیم و بزرگداشت خداوند عزوجل است. (کافی)
8- سالمندانتان را بزرگ دارید و احترام کنید تا کودکانتان شما را احترام کنند.
9- پیامبر اکرم (ص): وجود سالمندان بین شما باعث برکت و نعمتهای الهی می باشد.
10- پیامبر اکرم (ص): سالمندان را احترام کنید تا در قیامت همنشین من باشید.
11- حضرت علی (ع) : باید خردسالتان از سالمندتان پیروی کنند (تاسی کنند) و سالمندتان به خردسالتان مهربان باشد. (نهج البلاغه)
12- امام صادق (ع) : به پدران ومادران خود نیکی کنید تا فرزاندان شما نیز به این سنّت عمل نمایند
با توجه به مطالب مذکور ضروری است تا در این خصوص به سنت ها و فرهنگ متعالی اسلام که مبتنی بر فطرت انسانی می باشد برگردیم و سالمندان را در جایگاهی که قرار دارند دیده و مورد عنایت قرار گیرند و از جو زدگی و موجهای حاصل - که بیشتر به دلیل خودباختگی در مقابل فرهنگ بیگانگان است- دوری کرده با قدرت ، تدبیر امور خود را در دست گیریم . آئین متعالی اسلام و نوع عملکرد و الگوهای آن ، آموزنده
شیوه های ارزنده ای برای تکریم سالمندان می باشد . از طرفی تجارب نشان داده است در جوامعی که این تعالیم مورد عنایت و عمل قرار گرفته اند، منافع بسیار حاصل شده است. براساس ضوابط حیات اسلامی بهترین جایگاه ادامه زندگی سالمندان خانه خود می باشد چرا که در آن رشد یافته ، زندگی کرده و شاهد بزرگ شدن فرزندان خود بوده اند ؛ برکت بودن سالمند و استفاده از تجربه پیامبر گونه ایشان جهت تبلیغ نبوده و خالی از محتوای واقعی نیست بلکه واقعیتی عینی را مطرح می نماید که بایستی شرایط و زمینه های بروز این عنایات الهی آماده گردد تا فرد ، خانواده و جامعه از حضور سالمندان سالم و صالح بهره لازم را برده و در جهت توسعه و تعالی قرار گیرد .
با توجه به دریافتهای آیات و روایات چنانچه سازمانهای رفاهی یا حمایتی بخواهند خدماتی به سالمندان ارائه نمایند بایستی وظایف مندرج در این منابع را استخراج و بسان فرزندی صالح به اکرام سالمند قیام نمایند .
اسلام با محور قراردادن خانواده در حفظ و صیانت از آن اهتمام بسیار دارد چرا که زمینه تربیت و رشد انسانی در محیط محبت آمیز خانواده محقق می گردد و زندگی سالمندان نیز از این امر مستثنی نمی باشد (دقت گردد)
تاریخ : جمعه 91/1/18 | 10:52 صبح | نویسنده : ف.س | نظرات ()
